ઈ-કોમર્સ નીતિ અને નિયમો જારી કરવા જરૂરી છે – CAITએ પિયુષ ગોયલને વિનંતી કરી છે
કન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઈન્ડિયા ટ્રેડર્સ (CAIT) એ કેન્દ્રીય ગ્રાહક બાબતોના મંત્રાલય દ્વારા ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ પર “ડાર્ક પેટર્ન” ના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકતા નોટિફિકેશનને આવકારતા કહ્યું છે કે તેનાથી ઈ-કોમર્સ કંપનીઓ ગ્રાહકોને છેતરવાના વલણને અંકુશમાં રાખશે. ઈ-કોમર્સ કંપનીઓના મનસ્વી વલણ સામે છેલ્લા ચાર વર્ષથી CAT દ્વારા ચાલી રહેલા સતત સંઘર્ષમાં સરકારનું આ એક મોટું પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે. આ સંદર્ભે કેન્દ્ર સરકારના વાણિજ્ય મંત્રાલય અને ઉપભોક્તા મંત્રાલયને સતત વિનંતી કરી રહી હતી કે ઈ-કોમર્સ કંપનીઓ તેમના ગેરમાર્ગે દોરનારા બિઝનેસ મોડલ દ્વારા વેપારીઓને માત્ર હેરાન કરી રહી નથી પરંતુ ગ્રાહકોના હિતોને પણ ભારે નુકસાન પહોંચાડી રહી છે અને આને રોકવા માટે જરૂરી પગલાં ભરવામાં આવે તે અત્યંત જરૂરી છે.
CAITના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ શ્રી બી.સી. ભરતિયા અને રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ શ્રી પ્રવીણ ખંડેલવાલે આ પગલા માટે કેન્દ્રીય વાણિજ્ય મંત્રી શ્રી પીયૂષ ગોયલનો આભાર માન્યો હતો અને વિનંતી કરી હતી કે હવે ઈ-કોમર્સ નીતિ અને નિયમો પણ તાત્કાલિક લાગુ કરવા જોઈએ જેથી ભારતમાં ઈ-કોમર્સનો વિકાસ થાય. ખૂબ જ સંગઠિત રીતે ચાલી શકે છે અને ઈ-કોમર્સ પોર્ટલની જવાબદારીઓ નિશ્ચિત છે.
CAIT એ જણાવ્યું હતું કે ડાર્ક પેટર્ન તે છે જેના દ્વારા ગ્રાહકોને છેતરવાનો અથવા તેમની પસંદગીમાં છેડછાડ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે.આ સંદર્ભમાં, 30 નવેમ્બરના રોજ, સેન્ટ્રલ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન ઓથોરિટી (CCPA) એ “ફોર પ્રિવેન્શન એન્ડ રેગ્યુલેશન ઓફ ડાર્ક પેટર્ન” માટે નોટિફિકેશન બહાર પાડ્યું હતું. ગેઝેટ નોટિફિકેશન “માર્ગદર્શિકા” ના સ્વરૂપમાં બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું, જે ભારતમાં માલસામાન અથવા સેવાઓ પ્રદાન કરતા તમામ પ્લેટફોર્મ પર લાગુ થશે, જાહેરાતકર્તાઓ અને વિક્રેતાઓને લાગુ પડે છે. નોટિફિકેશન મુજબ, ડાર્ક પેટર્નનો આશરો લેવો, ગેરમાર્ગે દોરતી જાહેરાતો આપવી અથવા અન્યાયી વેપાર વ્યવહાર કરવો એ ગ્રાહક અધિકારોનું ઉલ્લંઘન હશે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસાર દંડ લાદવામાં આવશે. .
ગુજરાત CAIT ના ચેરમેન શ્રી પ્રમોદ ભગત અને શ્રી ખંડેલવાલે, , , જણાવ્યું હતું કે ઉભરતા ડિજિટલ બિઝનેસમાં, ગ્રાહકોને તેમની ખરીદીની પસંદગીઓ અને વર્તનમાં છેડછાડ કરીને ગેરમાર્ગે દોરવા માટે ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ દ્વારા ડાર્ક પેટર્નનો વધુને વધુ ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે સૂચિત માર્ગદર્શિકા તમામ હિસ્સેદારો – ખરીદદારો, વિક્રેતાઓ, બજારો અને નિયમનકારોને જાણ કરશે કે કઈ ક્રિયાઓને અયોગ્ય વેપાર પ્રથા તરીકે ગણવામાં આવશે અને તેમના ઉલ્લંઘન સામે કડક પગલાં લેવામાં આવશે. નોટિફિકેશન મુજબ, ડાર્ક પેટર્ન એ કોઈ પણ પ્રેક્ટિસ અથવા ભ્રામક ડિઝાઈન પેટર્ન છે જે કોઈ પણ પ્લેટફોર્મ પર વપરાશકર્તા ઈન્ટરફેસ અથવા વપરાશકર્તા અનુભવની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાનો ઉપયોગ કરીને વ્યક્તિની સ્વાયત્તતા, નિર્ણય લેવાની સ્વતંત્રતા અથવા તેમની પસંદગીઓને અસર કરતા કંઈક કરવા માટે વપરાશકર્તાઓ અથવા ગ્રાહકોને ગેરમાર્ગે દોરવા અથવા છેતરવા માટે રચાયેલ છે. ડાર્ક પેટર્નનું ઉદાહરણ “બાસ્કેટ સ્નીકિંગ” છે જેમાં ગ્રાહકની સંમતિ વિના પ્લેટફોર્મ પરથી ચેકઆઉટ કરતી વખતે ગ્રાહકની ખરીદીની રકમ કરતાં વધી જાય તેવા ઉત્પાદનો અથવા સેવાઓ માટે વધારાની રકમ વસૂલવામાં આવે છે. “ફોર્સ્ડ એક્શન” તરીકે ઓળખાતી અન્ય એક ડાર્ક પેટર્નનો અર્થ છે કે ગ્રાહકને એવી ક્રિયા કરવા દબાણ કરવું કે જેના માટે તેમને વધારાની વસ્તુ ખરીદવાની અથવા અસંબંધિત સેવા ખરીદવાની જરૂર પડે. ઉત્પાદન અથવા સેવા માટે સબ્સ્ક્રાઇબ કરવા અથવા સાઇન અપ કરવા અથવા સામાન અથવા સેવા ખરીદવા માટે વ્યક્તિગત માહિતી શેર કરવાની ફરજ પાડવી. એ જ રીતે, CCPA એ ફક્ત ઉદ્યોગ માટે માર્ગદર્શન તરીકે 13 ડાર્ક પેટર્ન બહાર પાડ્યા છે.
CAITએ આશા વ્યક્ત કરી છે કે આ નોટિફિકેશનથી ઈ-કોમર્સ બિઝનેસમાં પારદર્શિતા આવશે અને ગ્રાહકોના હિતની પણ રક્ષા થશે અને ઈ-કોમર્સ કંપનીઓના મનસ્વી વલણને અમુક અંશે અંકુશમાં લેવામાં આવશે.